نشانه های نارسایی کلیه و راه های پیشگیری و درمان آن

نارسایی کلیه و راه های پیشگیری و درمان آن

بسیاری از افراد به بیماری های مزمن کلیوی مبتلا هستند، ولی از این وضع خود خبر ندارند. یکی از شایع ترین بیماری های مرتبط با فشار خون و دیابت، امراض مزمن کلیوی هستند. کلیه اندامی لوبیا شکل و تقریبا به اندازه مشت بسته انسان است و درست زیر قفسه سینه قرار دارد. عملکرد کلیه به زبان ساده، دفع زباله های بدن است. کلیه روزانه حدود ۲۰۰ لیتر خون تصفیه می کند و از آن حدود ۲ لیتر آب اضافی و مواد زاید غربال می کند و از طریق مجاری ادارای دفع می کند.

معمولا اطراف چشم‌های افرادی که از بیماری‌های کلیوی رنج می‌برند، متورم و پف کرده است. کلیه‌ها به عنوان تصفیه‌خانه‌ بدن نقش حیاتی در حفظ سلامت اندام‌ها و بدن ایفا می‌کنند، ولی عوامل مختلفی باعث می‌شود آنها وظیفه اصلی خود را انجام نداده و مشکلات کلیوی متعددی ایجاد شود. در آمریکا بیش از ۲۶ میلیون نفر با بیماری کلیوی زندگی می‌کنند که بسیاری از آنها از بیماری خود مطلع نیستند و بیماری آنها پنهان است.

نارسایی کلیه یکی از مشکلاتی است که دریکی از حیاتی‌ترین ارگان‌های بدن رخ می‌دهد. کلیه‌های شما قهرمانان نامعلوم بدن هستند. آن‌ها برای بازیافت زباله و مایع بیش‌ازحد و اضافه و همچنین انواع مختلفی از نقش‌های مهم دیگر را انجام می‌دهند: آن‌ها میزان نمک، پتاسیمو اسید را تنظیم می‌کنند. فشارخون را منظم نگه می‌دارند؛ ویتامین D را تولید می‌کند (برای حفظ استخوان‌های قوی شما)؛ و تولید گلبول‌های قرمز را کنترل می‌کنند؛ و این درحالی‌که بیماری کلیوی ممکن است در مورد فهرستی از چیزهایی که برای نگرانی وجود دارد چندان مهم باشد، اما حقیقت این است که بیش از ۲۰ میلیون آمریکایی این مشکل رادارند، اما بسیاری از آن‌ها از وجود این مشکل خود خبر ندارند.

به هر حال بهتر است از نشانه های بیماری های کلیوی آگاه باشید. اگر شما، اعضای خانواده و یا دوستانتان در هر مرحله ای از بیماری و یا سلامتی باشید، آگاهی از این نشانه ها می تواند شما را از خطرات بیشتر در امان دارد.

مراقب ها در نارسایی کلیه

علائم آسیب کلیوی معمولاً بسیار دقیق است و درزمانی که  متوجه آن‌ها می‌شوید، معمولاً آسیب‌های جدی رخ‌داده است . بدون اینکه ین مشکل  علائم آشکاری داشته باشد ممکن است تا ۹۰٪ عملکرد کلیه از دست برود. بهترین راه محافظت از خودتان این است که قند خون و فشارخون خود را کنترل کنید. جاناتان شافر، پزشک متخصص داخلی که وابسته به  انجمن پزشکان Concierge Choice است. “فشارخون بالا و دیابت عامل اصلی برای حداقل دوسوم از نارسایی‌های کلیوی هستند. شما همچنین باید توسط پزشک خود به‌طور سالانه ویزیت شود ، تا همچنین ایشان شما را ازنظر یک آزمایش خون کنترل کند. اگر سطح مولکولی به نام کراتینین بیش‌ازحد بالا باشد، آزمایش خون اضافی، آزمایش ادرار و  یا اسکن کلیه شما ممکن است در دستور کار باشد. آزمایش‌ها سالانه نیز زمان خوبی برای بررسی هرگونه دارویی است که شما ممکن است به‌طور منظم از آن‌ها استفاده کنید. “اگر شما مجبور به مصرف داروهایی هستید که برای کلیه‌های شما سمی هستند، مانند بعضی از داروهای ضدالتهاب، بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها، یا داروهای حاوی لیتیوم یا ید، با پزشک خود دراین‌باره صحبت کنید”. همچنین اگر نشانه‌ی  هشداردهنده‌ای  را متوجه شدید، منتظر ویزیت سالانه خود نباشید. درحالی‌که بیماری کلیوی و نارسایی کلیه اغلب ساکت و بدون نشانه است، برخی از نشانه‌های هشداردهنده وجود دارد که باید از شما بخواهیم که آن را به دفتر یادداشت خود اضافه کنید. در این مقاله به بررسی این موارد می‌پردازیم.

تورم و افزایش وزن ناشی از ایجاد مایع (ادم)

مواد مضر بدن باید توسط کلیه شما از طریق دفع ادرار دفع شود. متیو لدزما، یک نفرولوژیست با مرکز پزشکی Kaiser Permanente ” اگر کارایی کلیه‌ها کاهش یابد یا به‌خوبی کار نکنند، پس‌ازآن مایعات می‌توانند در اندام‌ها باقی بمانند. این مورد باعث می‌شود که تورم مداوم در بافت وجود داشته باشد”.

ادرار کردن کمتر از حد معمول از نشانه های نارسایی کلیه

مایع بیشتر در بافت‌های شما دچار احتباس می‌شود، به این معنی است که مقداری کمتری ادرار از بدن شما (و از طریق توالت) دفع شده است.

احساس خستگی یا خواب آلودگی

بخشی از عملکرد کلیه‌ها کمک به تنظیم سطح هموگلوبین در فرد است. هنگامی‌که این فرایند دچار اشکال می‌شود، شما می‌توانید در معرض آنمی قرار گیرید، که ممکن است سطح انرژی شما را کاهش دهد.

از دست دادن اشتها، احساس تهوع، و یا به‌طور واضح  دشواری در تمرکز

این مشکلات زمانی رخ می‌دهد که مواد مضر در بدن شما جمع می‌شوند و شروع به‌ظاهر شدن در سایر قسمت‌های بدن شما، ازجمله معده و مغز شما می‌کنند.

افزایش فشار خون

این یک چرخه بد است: هنگامی که کلیه ها آسیب می بینند، نمی توانند به طور موثر فشار خون را کنترل کنند. نیروی گردش خون در عروق فشارخون را گسترش می دهد که موجب آسیب بیشتر توسط زخم شدن و تضعیف عروق خونی در کلیه ها می شود.

داشتن تپش قلب

اگر آسیب کلیه شما موجب افزایش میزان پتاسیم شود، ممکن است ضربان قلب غیرطبیعی‌ای را مشاهده کنید.

چند راهکار ساده برای حفظ سلامت کلیه ها

-نوشیدن آب زیاد در طول روز

عملکرد کلیه ها در صورت کم آب بدن مختل می شود. بدن برای تولید انرژی و مدیریت تمام ارگان های بدن به آب نیاز دارد. زمانی که احساس تشنگی می کنیم، یعنی خیلی وقت است که بدن با کم آبی دست و پنجه نرم می کند. نوشیدن یک لیوان آب در هر ساعت توصیه شده است. سردرد، فریاد بدن در برابر کم آبی است. پزشکان توصیه می کنند که هر روز به محض برخاستن از خواب یک لیوان آب بنوشید.

-تناسب اندام و فعالیت روزانه

کاهش وزن و فعالیت ورزشی روزانه باعث کاهش فشار خون و تنظیم سطح قند بدن می شود. دیابت و فشار خون مهمترین دلایل بروز بیماری های حاد کلیوی هستند. قند و فشار خون را به طور روزانه کنترل کنید و در صورت افزایش این دو فاکتور حتما به پزشک مراجعه کنید. کنترل چربی خون الزامیست.

-عدم مصرف خود سرانه دارو

مصرف دارو بدون تجویز پزشک یکی از مهمترین دلایل بیماری های کلیوی است.

-کاهش مصرف نمک در غذا

-اجتناب از مصرف غذاهای آماده و فست فود

-عدم استفاده از دخانیات و الکل

-کاهش استرس

چه کسانی در معرض بیماری های کلیوی قرار دارند

-افراد بالای ۶۰ سال

-بیماران دیابتی

-افراد با فشار خون بالا

-افرادی با پیشینه بیماری های قلبی و سکته مغزی

-سابقه خانوادگی از بیماری های کلیوی

-افراد سیگاری

-افراد چاق

آیا با رژیم غذایی می‌‏توان به افراد مبتلا به نارسایی کلیه کمک کرد؟

بله. بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی باید زیر نظر متخصص تغذیه رژیمی دریافت کنند که بتواند سیر بیماری را رو به بهبود ببرد یا پیشرفت آن را به تعویق بیندازد. هدف از رژیم‏درمانی بیماران کلیوی، این است که کار فرد به دیالیز کشیده نشود بنابراین باید میزان پروتئین، انرژی، سدیم، پتاسیم و فسفر رژیم غذایی این بیماران به دقت تنظیم شود و اولین نکته مهم رژیم غذایی بیماران، تنظیم پروتئین آن است. مقدار پروتئین فردی که دچار نارسایی مزمن کلیه شده و هنوز به مرحله دیالیز نرسیده، با فردی که به مرحله دیالیز رسیده است، تفاوت دارد. به این صورت که باید دریافت پروتئین رژیم غذایی‏اش بسیار محدود شود تا سطح ترکیب‌های اوره، کراتینین و اسیداوریک خونش افزایش نیابد. به همین دلیل در ‌‌نهایت حدود ۴۰ تا ۵۰ گرم پروتئین حیوانی در رژیم بیمار قرار می‌‏دهیم ولی افرادی که به مرحله دیالیز می‌‏رسند، چندان محدودیت پروتئین ندارند زیرا دستگاه دیالیز مواد دفعی موجود در خون را دفع می‌‏کند پس باید مقدار پروتئین دریافتی این بیماران بیشتر باشد.

دومین عامل، سدیم است. همان‌طور که می‌‏دانید نمک از دو جزء کلر و سدیم تشکیل شده است. سدیم عامل اصلی فشارخون بالاست. دریافت سدیم در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن کلیه در مرحله پیش از دیالیز یا مرحله دیالیز تفاوتی ندارد و باید به ۲ هزار تا ۳ هزار میلی‏گرم در روز محدود شود. در صورتی که بیمار فشارخون داشته باشد و دچار تجمع مایع در بدن شده باشد یا به نارسایی احتقانی قلب مبتلا باشد، میزان دریافتی سدیم رژیمش نباید از ۲ هزار میلی‏گرم در روز بیشتر شود. علاوه بر این، بسیاری از مواد غذایی مانند انواع پنیر‌ها، سوسیس و کالباس، غذاهای کنسروی، آجیل‏های شور و… حاوی سدیم بالایی هستند و نباید مصرف شوند.

پتاسیم و فسفر

پتاسیم یک ماده معدنی است که در میوه‏‌ها و سبزی‌ها به مقدار فراوان یافت می‌‏شود. بیمارانی که به نارسایی مزمن کلیه مبتلا هستند و میزان دفع ادرار آن‌ها کافی است یا حجم ادرار روزانه‏شان بیش از یک لیتر است، محدودیت زیادی برای مصرف پتاسیم ندارند. این افراد می‌‏توانند روزانه تا ۳ هزار میلی‏گرم پتاسیم استفاده کنند ولی باید مقدار پتاسیم دریافتی بیمارانی که در مرحله آخر نارسایی مزمن کلیه هستند، محدود شود. گروه سبزی‏‌ها، میوه‏‌ها، شیر و فراورده‏های گوشتی و غلات سبوس‏دار غنی از پتاسیم هستند. میزان فسفر نیز در رژیم غذایی بیماران پیش از دیالیز و بیمارانی که مرحله دیالیز را می‌‏گذرانند، متفاوت است. مصرف فسفر در بیماری که اوره و کراتینین خونش بالا رفته ولی هنوز به مرحله دیالیز نرسیده، محدود‌تر از بیماری است که دیالیز می‌‏کند. این میزان حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‏گرم در روز است. غذاهایی مانند شیر، ماست، بستنی، پنیر، دوغ، کشک و خامه، نان‏های سبوس‏دار، حبوبات مثل لوبیا، عدس و لپه، نوشابه‏های حاوی اسیدفسفریک مانند نوشابه‏های سیاه یا کولادار، برخی از ماهی‏‌ها، آجیل‏‌ها و مغز‌ها، گوشت امعاء و احشاء مثل دل، قلوه، جگر و مغز فسفر بالایی دارند و بیماران کلیوی باید در مصرف آن‌ها دقت داشته باشند.

آیا میزان مایعات دریافتی در این بیماران هم مهم است؟

اگر بیمار کلیوی ادم یا تجمع مایعات در بدن نداشته باشد، می‌‏تواند به‌قدر احتیاجش یعنی به اندازه‏ای که رفع تشنگی کند، مایعات دریافت کند ولی اگر بیمار دچار ادم به‌خصوص در قسمت‏های انتهایی بدن مثل ادم ناحیه مچ شده باشد، باید مقدار کمی مایعات دریافت کند که میزان آن را متخصص تغذیه تعیین خواهد کرد.

توصیه‌ای دیگری به بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی

افراد مبتلا به نارسایی کلیه هیچ‌گاه نباید در ظرف‏های آلومینیومی غذا بخورند زیرا آلومینیوم برایشان سم است. چربی‏های دریافتی این بیماران باید از روغن‏های مفید مایع مانند کانولا تامین شود زیرا بیشتر بیماران کلیوی کلسترول و تری‏گلیسرید بالایی دارند. حرارت پخت غذای بیماران نیز نباید خیلی زیاد باشد زیرا حرارت بالا باعث تخریب روغن می‌‏شود.